Teseum
Dat edelsmeedwerk uit de Nederlanden van het allerhoogste niveau was, blijkt uit de spectaculaire schatkamer van het Teseum in Tongeren. Je vindt er tal van topstukken! Waaronder het ensemble van veertien reliekbeeldjes.
Het Teseum
Het Teseum is een levendige plek waar je de eerste stad van België kan ontdekken aan de hand van archeologische vondsten, een historisch monument en een rijke religieuze kunstcollectie. Het verhaal omvat 2000 jaar geschiedenis, vanaf de Romeinen tot nu. De schatkamer van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek herbergt één van de grootste en rijkste kunstschatten uit de Lage Landen en bestaat uit kostbare liturgische voorwerpen, reliekhouders, textiel en manuscripten. Onder het Vrijthof en in de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek is een archeologische site blootgelegd, drie meter onder het vloerniveau. De belforttoren troont al eeuwenlang boven het Haspengouwse landschap uit en prijkt sinds 1999 op de lijst van Unesco-werelderfgoed.
Reeks van reliekbeelden
De verzameling van veertien reliekbeelden kreeg een plaatsje in de Vlaamse Topstukkenlijst. Hoewel ze uit verschillende periodes stammen, vormen ze een coherent ensemble, met beelden uit de hele vijftiende en begin zestiende eeuw. Hun stijl varieert van pre-eyckiaans tot renaissancistisch. Elk beeld bevat een reliek, of de stoffelijke resten van een heilige. Soms zijn die in het beeld of in de sokkel verwerkt, soms in een cilinder op of naast het beeld. Zes reliekbeelden staan samen met andere reliekhouders afgebeeld op een toningsformulier uit 1516. Pelgrims konden zo’n formulier kopen als aandenken en als bewijs van welke relieken ze met eigen ogen hadden aanschouwd. De reliekbeelden worden nog steeds meegedragen tijdens de zevenjaarlijkse Kroningsfeesten.Dit is een topstuk, zeldzaam en onmisbaar, en staat daarom op de Vlaamse Topstukkenlijst
Godfried Hufkens (ca. 1450) Koorkapgesp
Centraal staat Maria en het kind Jezus onder een baldakijn. Rechts knielt de schenker, Joannes Cleinjans, in een kanunnikengewaad voor Maria en Jezus. Het linkse tafereel toont een engel met het wapenschild van de schenker en een arend/adelaar. Boven de schenker staat volgende inscriptie: "Miderere Mei". Op de brede rand staat "Ave gratia plena". Op de sokkel is de naam "Joannes Cleinjans canonicus" gegraveerd. In totaal stelt het Teseum een reeks van elf koorkapgespen tentoon. Dit is een topstuk, zeldzaam en onmisbaar, en staat daarom op de Vlaamse Topstukkenlijst
Anoniem - Processiekruis
Dit zilveren processiekruis van meer dan zeshonderd jaar oud wordt in de Tongerse processies nog altijd meegedragen. Jezus’ houding wekt medelijden op: zijn hoofd hangt schuin op z’n rechterschouder, zijn hele lichaam en ook de lendendoek zijn bijzonder plastisch uitgewerkt. Op de vier uiteinden van het kruis prijken de symbolen van de vier evangelisten: bovenaan de adelaar van Johannes, links de leeuw van Marcus, rechts de os van Lucas, en de engel onderaan staat voor Mattheus. Onderaan, in de zes nisjes op de stam van het kruis, staat elke keer een beeldje van een heilige. Een van hen is de Tongerse bisschop Maternus. Hij staat links van de centrale figuur. Maternus zou ook bisschop zijn geweest in Trier en Keulen. Vandaar de drie kerken die hij in zijn hand houdt. Dit is een topstuk, zeldzaam en onmisbaar, en staat daarom op de Vlaamse Topstukkenlijst
Anoniem - Reliekbuste van de Heilige Olivia
De heilige Olivia is voorgesteld als een jonge vrouw met schouderlang krullend haar. Ze draagt een goudkleurig kleed met een ronde hals en een decoratieve boord en centraal een kristal. De buste staat op een zeszijdig voetstuk met een inscriptie: "Caput S. Olivia". In de buste is haar schedel bewaard. Olivia behoorde tot de 11.000 maagden die in 383 samen met de heilige Ursula werden vermoord. Dit is een topstuk, zeldzaam en onmisbaar, en staat daarom op de Vlaamse Topstukkenlijst.
Anoniem - Reliektriptiek met de sluier van Onze-Lieve-Vrouw
Voor de Mariastad Tongeren is dit drieluikje erg bijzonder. Sinds eeuwen wordt de reliek die het bevat vereerd en in processies meegedragen. Die reliek is een rechthoekig fragment van Maria’s sluier. Op het drieluik presenteren twee engelen dat als een wit vlak – het lijkt een abstract schilderij – maar het eigenlijke stukje sluier is verwerkt in een grotere doek, een soort collage. Die collagedoek was vastgespijkerd op het middenpaneel van het drieluik, dat overigens meestal gesloten was. Ook voor de kunstgeschiedenis is het drieluik belangrijk. De schildering op de binnenkant van de twee luikjes dateert van omstreeks 1400, dat is nog vóór de gebroeders Jan en Hubert van Eyck. Van die pre-Eyckiaanse kunst, zoals dat in het jargon heet, bleven bij ons maar heel weinig voorbeelden bewaard. Dit is er een uit de Maasregio, waar de Van Eycks ook vandaan kwamen. Te zien is de Annunciatie, het moment waarop de aartsengel Gabriël aan Maria meldt dat zij de moeder van Gods zoon wordt. Op de banderol staat in het Latijn: “Wees gegroet, Maria, vol van genade, de heer is met u,” het begin van het gebed Weesgegroet. Boven de biddende Maria stuurt God de Vader de Heilige Geest naar Maria, in de gedaante van een duif. Dit is een topstuk, zeldzaam en onmisbaar, en staat daarom op de Vlaamse Topstukkenlijst.
Het Reliekschrijn van de H. Remaclus
Dit houten beschilderde kistje ging de afgelopen honderd jaar mee in processie door de straten van Tongeren tijdens de Kroningsfeesten. Nu is dit pronkstuk op rust. Het reliekschrijn bevat een reliek van de heilige Remaclus (600-673). Deze man was bisschop van Maastricht en genoot de afgelopen eeuwen grote belangstelling in Stavelot en om en rond deze oudste stad van België. Volgens de legende ontmoette Remaclus tijdens zijn leven Sint-Trudo, de stadsheilige van Sint-Truiden.
Het schrijn moet ooit volledig met bladgoud bedekt zijn geweest. Wie precies dit werkje heeft beschilderd, daar zwijgen de archieven in alle talen over. Het was alleszins een getalenteerde kunstenaar die geen moeite had om met klein formaat aan de slag te gaan. Het nog resterende schilderwerk is bijzonder fijn uitgewerkt. Dit is te zien aan de gezichten van de personages en hun kleding. Christus troont op de korte zijde als de man die letterlijk de wereld en zijn zonden draagt, en aan de andere kant zit de bezorgd kijkende jonge moeder Maria met het Jezuskind. Op de twee lange zijden zit aan de ene zijde Petrus, met zijn enorm grote sleutel in zijn rechterhand, tussen de twee kerkvaders Gregorius en Hieronymus. Aan de andere zijde is Paulus met zijn zwaard tussen Ambrosius en Augustinus geplaatst.
Het reliekschrijn moet jarenlang tot eeuwenlang in de kerk van Lierneux, tussen Luik en Bastenaken, hebben gepronkt. Nadien is het door de deken van Verviers in 1896 aan de deken van de Tongerse basiliek cadeau gedaan. Toen zaten er nog relieken van de heilige Symètre in de kist, maar dat werd al snel veranderd naar relieken van Sint-Remaclus die ze al eeuwenlang in de basiliek hadden.
Praktische informatie
Toegankelijkheid
- De schatkamer en kloostergang zijn makkelijk toegankelijk voor personen met een beperking.
- De archeologische site is moeilijk toegankelijk voor personen met een beperking.
