Sint-Jacobskerk

Artus Quellinus (1609-1668)

Piëta
Sint-Jacobskerk Antwerpen

Vereer de grootste zeventiende-eeuwse kunstenaar uit Noord-Europa met een bezoekje aan zijn laatste rustplaats. Peter Paul Rubens verzorgde zelf het schilderij boven zijn graf in de Sint-Jacobskerk in Antwerpen. Vergeet ook niet de Piëtavan Artus Quellinus. Een must!

Sint-Jacobskerk

De gotische Sint-Jacobskerk in de Antwerpse studentenbuurt kwam tot stand tussen 1490 tot 1656. Het interieur overweldigt met zijn barokke, marmeren aankleding en 24 altaren. Dit was zichtbaar een parochiekerk van welgestelde burgers. Een van hen, Peter Paul Rubens, vond hier in 1640 zijn laatste rustplaats. De kunstcollectie, waaronder grafmonumenten, prachtig kerkmeubilair en een stralende kerkschat, is ongemeen rijk. De kerk is nog altijd een pelgrimskerk voor wie naar Santiago de Compostella trekt en staat bekend om haar klassieke misvieringen. 

Sint-Jacobskerk in Antwerpen

Piëta - Artus Quellinus (1609-1668)

De Piëta van Artus Quellinus I staat in de Onze-Lieve-Vrouwekapel van de Sint-Jacobskerk. Niet op het hoofdaltaar maar sereen ernaast, op een sokkel. Het staat er al sinds 1650. Precies rond die tijd planden de jezuiëten de heropleving van een laat-middeleeuwse traditie die verband hield met de meditatie over de vijf wonden van Christus. Met toestemming van de bisschop werd de Piëta van Artus I Quellinus ingehuldigd op 6 maart 1650 (de eerste Vastenzondag). De daaropvolgende zondag van de vastenperiode werd het in processie rondgedragen in de kerk en vervolgens neergezet vóór het altaar van de Onze-Lieve-Vrouwekapel. Onder ‘orgel-begeleiding’ van het indrukwekkende Stabat Mater Dolorosa.

In het prachtige sculptuur van Artus I Quellinus wordt de heilige Maagd afgebeeld onder het kruis, contemplatief en meditatief. Waardig en beheerst. Uiterst belangrijk en voor de hand liggend in de Kapel van Onze-Lieve-Vrouw, is de ‘taak’ van Maria. Zij toont het lichaam van haar dode zoon, zittend onder de lijkwade waarin Jezus zal gewikkeld en begraven worden. Zij wordt in dergelijke voorstellingen ook niet langer geïsoleerd van haar zoon. Ze is één met hem en dat levert een prachtig beeld voor meditatie omtrent zijn dood. De familie Quellinus liet belangrijke sporen na in de Sint-Jacobskerk. Een onder hen, Artus II, kreeg er zelfs zijn laatste rustplaats: vóór de koorafsluiting maar met ‘uitzicht’ op het hoofdaltaar waarvan zijn ’Sint-Jacobus’ het middelpunt vormt. Zowel Erasmus II Quellinus als zijn zoon Jan-Erasmus (1634-1715) zijn er aanwezig met indrukwekkende altaarstukken.
 

Antwerpen Artus Quellinus Piëta

Madonna omringd door heiligen (ca. 1630) – Peter Paul Rubens

In de Rubenskapel vind je de laatste rustplaats van Pieter Paul Rubens. Het 17de-eeuwse interieur bestaat uit een monumentaal marmeren altaar met als blikvanger Peter Paul Rubens’ schilderij Madonna omringd door heiligen.  

Dit werk werd voltooid rond 1630. Het is niet geweten voor wie Rubens dit werk schilderde. Om een nog onbekende reden vond de oplevering van het schilderij echter nooit plaats. Het bleef daardoor achter in het atelier van Rubens, waar de kunstenaar het schilderij nog herwerkte. 

Het zou de uitdrukkelijke wens geweest zijn van Rubens dat de Madonna omringd door heiligen een plaats kreeg in zijn toekomstige grafkapel in de Antwerpse Sint-Jacobskerk. De bouw van deze kapel startte vermoedelijk in 1641, een jaar na het overlijden van Rubens. Het schilderij werd omstreeks 1650 in het altaar van de Rubenskapel geplaatst. 

Madonna omringd door heiligen - Peter Paul Rubens_Antwerpen_Sint-Jacobskerk(c) Michel Wuyts & Louis De Peuter

Mater dolorosa (ca. 1650) - Lucas Faydherbe

Naast het topstuk van Rubens siert de Mater Dolorosa, toegeschreven aan Lucas Faydherbe (1617-1697), het altaar van de kapel. Rubens bewaarde dit werk in zijn kunstverzameling en heeft het op zijn sterfbed speciaal aangewezen voor dit altaar. De drie laatste jaren van Rubens’ leven woonde Faydherbe bij hem in en beeldhouwde vooral ivoren figuurtjes naar zijn tekeningen.  

Maria wendt zich af van het zwaard dat haar borst doorsteekt met de blik hemelwaarts. Twee engelen huldigen haar door haar een kroon boven het hoofd te houden, symbool van de hemelse beloning voor haar trouw doorheen goede en kwade dagen.

 

OLV van Smarten (c) CC-BY KIK-IRPA-Brussel-fotonummer 11067725

Praktische informatie

Adres

Sint-Jacobstraat 9
2000 Antwerpen
België
Bekijk routebeschrijving

Openingsuren

  • Van maandag tot zondag open van 14u tot 17u.
  • Gesloten op Kerstmis en Nieuwjaarsdag.
  • Openingsuren kunnen afwijken.
  • De Rubenskapel wordt momenteel gerestaureerd en is niet toegankelijk voor bezoekers. De heropening is voorzien in het eerste kwartaal van 2026.   

Toegankelijkheid

  • Makkelijk toegankelijk voor personen met een beperking.

Nuttig om te weten

  • Toegangsprijs: gratis

Andere sites in de buurt

Nieuwe tuin Rubenshuis (c) Ans Brys (15)
Kunstenaar, marketeer, wetenschapper, diplomaat en familiemens. Rubens was een buitengewoon talent, maar tegelijk ook een doodgewone man.
Sint-Carolus Borromeuskerk in Antwerpen (interieur)
In de Sint-Carolus Borromeuskerk in Antwerpen kan je 'De terugkeer van de Heilige Familie' van Peter Paul Rubens bewonderen.