Peter Paul Rubens: het genie van Antwerpen

In De wonderbare visvangst verbeeldt Rubens drie taferelen in evenveel panelen. De meester schilderde het werk in opdracht van de invloedrijke gilde van Mechelse visverkopers, die de rijkdom van hun ambacht wilden verbeelden. 

Deze parochie was een van de rijkste van Mechelen, waardoor de kerk bijzondere kunstwerken telt. Hoogtepunt is De aanbidding der wijzen, een sublieme uiting van het vakmanschap van Rubens. Let maar eens op het licht dat afstraalt van Jezus, en het gelaat van de omstaanders verlicht. 

Rubens had een beeldhouwend equivalent. Lucas Faydherbe was een tijdgenoot, en bracht zelfs enkele jaren door in het atelier van de Vlaamse barokschilder. Faydherbe was afkomstig uit Mechelen, waardoor je in veel Mechelse kerken werk kan bewonderen van deze Rubens in steen.

Zo zijn de twee reliëfbogen in de Onze-Lieve-Vrouw van Hanswijkbasiliek echte hoogtepunten van barokke beeldhouwkunst in de Zuidelijke Nederlanden. Zowel De aanbidding van de herders als De val van Jezus onder het kruis op calvarie zijn meesterwerken in compositorisch vernuft en expressie. 

Ook in de Begijnhofkerk vind je werk van Lucas Faydherbe. Het beeld van de Heilige Catharina in de barokke voorgevel is van zijn hand, net als een deel van het interieur. Daar bewonder je ook schilderijen van onder meer Theodoor van Loon.

Elke plek vertelt een eigen verhaal. De Onze-Lieve-Vrouw van Leliëndaalkerk is ontworpen door Lucas Faydherbe, die daarvoor inspiratie putte bij de jezuïeten. De barokke gevel stuwt je blik van links naar rechts en van onder naar boven. Uiteindelijk overwint het beeld van Ignatius van Loyola, de stichter van de Jezuïeten, dat helemaal bovenaan troont. 

‘Een hemel op aarde’, noemden Antwerpenaren deze triomfantelijke barokkerk, met haar dynamische voorgevel, verfijnde interieur en sublieme Rubenskapel. Hier bewonder je De terugkeer van de Heilige Familie, het meesterwerk dat Nicolaas Rockox – burgemeester van de stad en persoonlijke vriend van de schilder – in 1620 schonk aan de kerk.

Over Rockox gesproken: de burgemeester was 20 jaar lang de buurman van Frans Snijders, schilder van dieren en stillevens. Hun aangrenzende huizen vormen nu samen een prachtig museum: het Snijders & Rockoxhuis. 

In deze gotische kerk vind je geen schilderij van Rubens, maar wel zijn laatste rustplaats. De marmeren aankleding, de 24 altaren en de rijke kunstschat maken je bezoek meer dan de moeite waard. Dat vinden ook de pelgrims naar Santiago de Compostella, want de Sint-Jacobskerk vormt een vaste halte op hun weg.

Tip
Wil je Rubens in de ogen kijken? Zijn standbeeld staat op de Groenplaats in Antwerpen.  

Wandel je nog enkele passen verder, dan sta je in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. Daar kan je liefst vier schilderijen bewonderen van de meester.

Nog meer werken van Rubens vind je in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen. Daar vindt momenteel de restauratie plaats van het gigantische altaarstuk Tronende Madonna omringd door heiligen. Het schilderij is zo groot, dat de werken in de zaal zelf uitgevoerd worden. Studio Rubens – zoals de restauratie werd gedoopt – biedt een unieke buitenkans om dit imposante werk vanop de eerste rij mee te volgen.

Ga deze zomer ook eens langs in het Rubenshuis. Dan opent het nieuwe onthaalgebouw en de barokke tuin, van plant- en kleuradvies voorzien door de bekende couturier Dries Van Noten. 

Als diplomaat en adviseur aan het hof van de aartshertogen Albrecht en Isabella kwam Rubens ook vaak naar Brussel. Zo speelde hij een cruciale rol in de decoratie van het Hertogelijk Paleis op de Coudenberg. Het meest opmerkelijke werk van de meester in de hoofdstad is het schilderij Christus overhandigt de sleutels aan de Heilige Petrus. Rubens schilderde het origineel op verzoek van zijn vriend en collega Jan Brueghel de Oude. Dat schilderij werd in 1765 verkocht en vervangen door deze kopie.

Tip
Nog meer werk van Rubens in Brussel? Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten heeft er haar mooiste zaal mee gevuld. 

Ook al weten we niets over een verblijf van Rubens in Aalst, toch kan je ook in de Ajuinenstad werk van de meester bewonderen. Zoals De heilige Rochus door Christus aangesteld tot patroon van de pestlijders, dat hij schilderde op zijn hoogtepunt als kunstenaar. Opdrachtgever was de gilde van hop- en graanhandelaars, die Rochus vereren als patroonheilige.